کتاب چی بخونیم؟ کتاب تاریخ اجتماعی رسانه‌ها

• تاریخ اجتماعی رسانه‌ها از گوتنبرگ تا اینترنت
• نویسنده: ایسا بریگز، پیتر برک
• مترجم: حسن نمک‌دوست تهرانی
• انتشارات: انتشارات همشهری

با شنیدن واژه‌ی رسانه چه مفاهیمی به ذهنمان می‌‌رسند؟ احتمالا بیشتر ما به یاد شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام و یا نهایتاً تلویزیون و رادیو می‌افتیم. اما آیا واقعا رسانه تا این حد پدیده‌ای تازه است؟ تاریخ آغاز رسانه‌ها به چه زمانی برمی‌گردد؟ مسیر سفر رسانه از کجا آغاز شده و به کجا می‌رسد و رسانه‌ها در طول تاریخ چقدر تغییر کرده‌اند؟

این‌ها تعدادی از پرسش‌هایی‌ست که کتاب «تاریخ اجتماعی رسانه‌ها از گوتنبرگ تا اینترنت» به دنبال پیدا کردن جواب آن‌هاست. 

نویسندگان کتاب، ایسا بریگز و پیتر برک هر دو از اساتید دانشگاهی هستند و همان‌طور که در مقدمه‌ی کتاب نوشته‌اند هر دو از رانندگی، ارسال ایمیل و تکنولوژی فراری بوده‌اند! به همین دلیل هم اغلب هماهنگی‌های نگارش کتاب به صورت تلفنی انجام شده و بیشتر آن‌را با کمک کاغذ و خودکار نوشته‌اند. 

آن‌ها در نگارش کتاب تمام تلاششان را برای فاصله گرفتن از فضای خشک کلاس‌های آکادمیک و دانشگاهی کرده‌اند و می‌توان گفت که تا حدود زیادی موفق بوده‌اند. کتاب تاریخ اجتماعی رسانه‌ها، نه آنقدر سنگین و پیچیده است که نتوان به سراغش رفت و نه آن‌قدر ساده و آسان است که حرفی برای گفتن نداشته باشد. 

این کتاب با انقلاب چاپ، آغاز می‌شود و به تاثیر چاپ بر ارتباطات شفاهی می‌پردازد. در قدم بعدی گسترش رسانه‌ها را در اروپای مدرن بررسی می‌کند و بعد به کانال‌های جدیدی مثل تلفن، تلگراف، گرامافون، ماهواره و رایانه می‌پردازد که هر یک از آن‌ها به تنهایی توانسته‌اند جهان رسانه‌را زیرورو کنند. در کنار معرفی کانال‌های ارتباطی مختلف، نویسندگان کتاب به واکنش‌های جامعه در مواجهه با هر رسانه نیز پرداخته‌اند و ما با مطالعه‌ی کتاب می‌بینیم که رسانه همیشه در طول تاریخ چاقویی دولبه بوده که همان‌قدر که گروهی در آرزوی دسترس‌پذیر کردن آن بوده‌اند، گروهی دیگر از رسیدن آن به مردم و آگاه شدن آن‌ها ترسیده‌اند و در برابر رسیدن آن‌ها به جامعه مقاومت داشته‌اند. همان طور که در بخشی از کتاب می‌خوانیم:

هنری اولدنبرک، نخستین دبیر جامعه‌ی سلطنتی لندن، و کسی که به صورت حرفه‌ای به ارتباط علمی توجه داشت، معتقد بود میان نبود چاپ و استبداد ارتباط وجود دارد. او در نامه‌ای در ۱۶۵۹ نوشت: «ترک بزرگ -پادشاهی عثمانی-، دشمن آموختن مردمانی است که بر آن‌ها حکم می‌راند. او منفعت خود را در حکومت بر مردمی می‌بیند که بتوان از غفلت آن‌ها سواستفاده کرد»

مطالعه‌ی این کتاب هم برای متخصصان حرفه‌ای حوزه‌ی ارتباطات و هم برای سایر مخاطبان، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. چه چیزی مهم‌تر از اینکه پس از مطالعه‌ی آن، یک بار برای همیشه تاریخ پرفراز و نشیب رسانه‌ها را مرور می‌کنیم و درک می‌کنیم که تلفن همراهی که امروز در دستمان داریم از چه سفر دور و درازی به دستمان رسیده است؟